Olentzero pertsonaia Lesaka ingurutik dauka jatorria, Nafarroan. Pertsonaia hau euskal mitologiarekin eta sinkretismoarekin erlazionatzen zen. Denbora igarro ahala, bertsio modernoagoak sortu ziren. Bertsio hauetan, olentzero basoan bizi zen eta ikatza egiten zuen. Gainera ez zituen haurrak gustoko. Gaur egun, euskal familietara pasatu den tradiziozko pertsonaia da.
Gabonak heldu baino lehen, haurrek abestia ikasten dute olentzerok bisita egiten datorrenean abesteko:
Olentzero joan zaigu
mendira lanera
intentzioarekin
ikatz egitera.
Aditu zuenean
Jesus jaio dala
lasterka etorri da,
berria ematera.
Orra, orra
gure olentzero!
pipa hortzetan duela
eserita dago.
Kapoiak ere baditu
arraultzatxuekin,
bihar meriendatzeko
botila ardoarekin
Olentzero buru handia
entendimenduz jantzia
bart arratsean
edan omen du
bost barruako zagia
Ai horren tripa haundia
tralarara tralarara....
Haurrek hainbat ekintza desberdin egiten dituzte gabonetan. Lehenik eta behin, gabon kanta ikasten dituzte. Gero, gutun bat idazten diote olentzerori bidlatzeko. Gutun hori posta ontzira botatzen dute.
Gabonetako oporrak hartzen dituzten egunean, olentzerok bisita egiten du ikastolara. Orduan, haurrek gabon kanta abesten diote eta ikastetxera ekarri dituen opariak zabaltzen dituzte.
Euskal tradizioa, haurrak, jaiotzen direnetik ikasten dute eta denbora igaro ahala, pertsonai mitiko hori gero eta hobeto ulertzen dute.
