ONDORIOAK

Lan hau egin bitartean, hainbat ondorio desberdin atera ditut. Blog honetan, euskal ohituraz aritu naiz. Nire ustez, honek erlazio zuzena dauka haurren hezkuntzarekin. Haurrak, txiki- txikitatik ohitura hauek ezagutzen eta menperatzen joan behar dira; bai eskolan, bai etxean.

Eskolan aipatutako ohitura batzuk lantzen edo egiten dituzte hala nola, olentzero, ihauteriak, txitxiburruntzi eta agate deuna besteak beste. Hauek jakin beharreko kontzeptuak dira, euskal folklorearen oinarrizko gauzak baitira.

Eskolan lantzearekin ez da nahikoa, gurasoak kontzientsiaturik egon behar dira ezagutza hauek haurrei trasmititzeko. Beraz, eskolaren zeregina da baina gurasoena ere bai.

Gai honen ezagutzak haurrei trasmititzea, ezinbestekoa da haurra bere talde sozialean edo gizartean integratzeko, hori baita hezkuntzaren helburu nagusia, beste batzuen artean.

KANDELERIO ETA SAN BLAS EGUNA

KANDELERIO EGUNA

Otsailaren 2an bedeinkatzen dira kandelak elizetan. Batzuk kandela zuzenak eta beste batzuek kandela biribilduak (argizariak edo erretxinak) eramaten dituzte elizara.

Antzinako euskaldunek uste zuten kandela bedeinkatu horiek haiek eta haien ondasunak babesten zituztela:

-Ekaitz egunetan pizten zen kandela bedeinkatua etxea eta bertan bizi zirenak babesteko.
- Familiako norbaitek gaizo larria zuenean ere pizten zen kandela bedeinkatua sendatzen laguntzeko.
- Kandela kiribildu bedeinkatua piztu eta adarretan jartzen zen jo edo eraso zitzakeen edozein sorginkeri edo gaizotatik babesteko

Egun horretan ere, antzinako euskaldunek elizara zumezko erramuak eramaten zituzten bedeinkatzeko. Gero, erramu bedeinkatu horiek etxe inguruko soroetan jartzen ziren. Eta euren gainean, kandela bedeinkatuak. Horrekin, izan litezkeen arriskuak eta baita familiaren baserrian zein baratzean sorginen agerpena urrundu nahi izaten zen. Eta zumeak eta kandelak jartzen ziren bitartean “kandelerio” abesten zen:

“Kandelerio lerioatzari ura dariosagarrari madarieutsi Peru adarrari.
Euria dakar menditik Ondarroaren gainetik Eztaukat zapatarik banoa Lekeitiotik
Kandelerioz eguzki,Negua dago aurreti, kandelerioz edurra, joan da neguaren bildurra”


SAN BLAS
Otsailaren 3an, Kandelario egunaren ondoren, San Blas eguna ospatzen da. Euskal Herriko herri gehienetan mantentzen da bedeinkazio bereziak egiteko ohitura hau.

Ohitura hauxe da: eleiza inguruetan kokatzen diren saltokietan gozokiak , opilak, erroskilak eta kolore desberdinetako hari berezi batzuk erosten dira, sanblasari izenez ezagutzen direnak.

Apaizak bedeinkatu eta gero hariak eta jateko gauzek apateko indarra omen dute eztarriko minak eta gaixotasunak aldentzeko.

San Blas hariak bederatzi egun pasa eta gero erre egin behar dira gaitzarekin amaitzeko. Kandelario egunean hasi eta inauteriak arte etxe askotan tostadak egiten dira.

TXITXIBURRUNTZI EDO KANPORAMARTXO ETA ETXERAMARTXO

TXITXIBURRUNTZI EDO KANPORAMARTXO

Antzinean, negua amaitutakoan, gure herriko baserri eta auzoetako bizilagunak elkartu egiten ziren leku ezagunetan eta egun pasa egiten zuten txerrikiak sutan erretzen eta jaten, dantza egiten...

Euskal Herriko beste toki batzuetan txitxiburduntzi, sarteneko, sasikoipetxu, basatoste, sasimartxo etb izenez ezagutzen den ohitura honek Arratiako hainbat tokitan eta Zeberion bizirik jarraitzen du eta Txitxiburruntzi edo Kanporamartxo izenez ezagutzen dugu.

Tradizioari jarraituz ibilalditxo bat egiten da eta ondoren urdaiazpikoa eta txorizoak zorroztutako makilen puntan sartu eta sutan erretzen dira geroago ogitartean jateko.

ETXERAMARTXO

Ohitura hau Txitxiburruntzi edo kanporamartxoarena baino ezezagunagoa da eta ia erabat galdurik dago bai Arratian eta baita Euskal Herri osoan ere.
Baserrietako bizilagunak beraien etxeetan biltzen ziren hildako txerriarekin egindako txerrikien kontua egin eta jateko.
Toki batzuetan mutikoak oilar bat bizirik besoetan hartuta herritik zehar joaten ziren eta ondoren merienda egiten zuten.

IHAUTERIAK

Ihauteriak urteko sei egun dira, dena hankazgora jartzen da. Momo bezalako erdipurdiko errege baten agintealdi laburrean edota trapuzko agintari baten aginte pean, dena da trufa, iseka eta burla.

Inauteriak zoroen festak dira. Sei egun hauetan herritarrek mozorroa jantzi, dantzatu, eskean ibili eta logika guztiak puskatu baino ez du egiten. Bere izaera mozorroaren eta parodiaren bidez mantentzen badu ere, egungo gizarteak aratusteen izaera bi zentzutan aldatu du: alde batetik jakien arloa, antzina festa girotik bereiztaezina; eta bestalde, haustearen balorea.

ARATUSTEAK

Garizuma aurreko herri jaiari aratustea deritzo, gazteleraz carnestolendaz. Euskaraz berriz, karnabalak, aratuzteak, aratusteak, hauen aldaera guztiekin, eta baita ateste eguna, anarru eguna...

AURREKO IGANDEA

Bizkaiko inauteri asteko lehen ekintza aurreko igandean ospatzen den landa- merienda da. Ohitura hau lurraldeko hainbat lekutan mantentzen da oraindik.

ZUBEROAKO MASKARADAK

Iparraldeko inauteriak dira ospetsuenak Euskal Herrian.

Zuberoarrek deitura hau ematen diete inauterietako festei. Herriko biztaleen araberako izaten da partaidetze: herri txiki batean 20 partaide izan daitezkeen bitartean, 80ra irits daitezke handiago batean.

DANTZAKO PERTSONAIAK:

Zerriak zaintzen dituenak bi behi zintzarri eramaten ditu gerrian lotuta, eskuan zaldi buztana. Taldearen lehen partaidea dugu. Badira beste pertsonai ezagun batzuk ere:

- Gatuzaina: eskuan guraize handi batzuk daramtzanak.

- Kantinera: gerrian upeltxoa daramana.

- Zamaltzaina: Ikurrina daramana.

SAN JUAN

Gau berezia da Euskal Herrian San Juan gaua. Ohiturari jarraituta, jendea suaren inguruan batzen da gatxak aldendu nahian eta horretarako suaren gainetik salto egiten dute .

San Juan gauaren protagonista sua da. Mendez mende, magia pixka batekin, belaunaldiz- belaunaldi hedatu den ohitura da.

Gure arbasoek, sorginen gaua zela eta, espiritu txarrak aldentzeko San juan lora- erramuak egiten hasi ziren.

Gaur egun jaia handia da San Juan eguna Euskal herrian.

Lehengo pentsaera eta bizimoduan oinarrituz, sua gauza txarretatik aldentzeko eta gauza onak babesteko egiten zen. Horrela, urtea ondo joango zela pentsatzen zuten.

Jendea suaren inguruan batzen denean, honako berba hauek eskaintzen dizkiote suari:

San juan gabilea

sapuak eta sugeak erre

artoak eta gariek gorde

EUSKAL DANTZAK

Dantzen inguruan hainbat alderdi desberdin aztertu daitezke. Hurrengo lerroetan dantza mota batzuk azalduko ditu, guztiak azaltzea oso luzea delako.

DANTZAREN OSAGAI ESANGURATSUAK

Historiak eskainitako dokumentuak kontuan harturik, badirudi dantzak beti dantzariak ohikoaz bestelako egoera batera aldatzen dituen ekintza zeremonial bati loturik doala.

DANTZAREN TESTUINGURU KULTURALA

Dantza oso baliotsua izan da kontinentean bizi diren kultur aldaera anitzen adierazgarri moduan. Historian zehar, dantza, kontsienteki eraikitako produkzio gisa baino areago bitxikeria gisa ikertu izan da.

Lehen aipatu dudan bezala, hainbat eta hainbat dantza daude eta probintzia bakoitzak bere dantzak ditu. Beraz, hurrengo hauek dira bereziki aztertuko ditudanak:

1.EZPATA- DANTZA

Ezpata- dantza hitza Euskal Herrian ezpatekiko dantza oro izendatzeko erabiltzen da, arma aurkezten deneko morfologia edozein dela ere. Izena hainbeste eratu da ezen kasi zeremonia edo errituzko dantzen metonimia bihurtu baita eta ezptadantzari hitza dantzariarena, honek ezpata izan ala ez. Bizirik dirauten dantzen artean bi multzo handi bereiz daitezke: lehenengoan dantzariak burutik eta muturretik hartutako ezpata luzeez kateatzen dira; bigarrenean, bi dantzari ilarek sableez armaturik elkarri aurre egiten diote, dantza " pirriko" edo "borroka" dantza batean.

Ezpata buru eta muturreko dantza Europan ezpata dantzen artean hedatuenak dira. Euskal Herrian ezaugarri berezi bat dute, sastakaiez armatutako zenbait dantzariren parte hartzea, hain zuzen.

Ezpata dantzak mairu eta kristauen jaiei eta figurante baten heriotza eta piztuerari loturik ageri dira.

Dantzari bizkaitarren ezpatari heltzeko moduak, eraso eta defentzako mugimenduetan, erakusten du ezpararen eztena dela ezpataren atzean gordetzen duten metafora.

2. SOKA- DANTZA

Soka dantzak mendebaldeko Europako dantza kolektibo zahar eta hedatuenetarikoak dira. Olgetarako beste dantza mota batzuk, hala nola kontradantza, fandangoak eta arin- arinak, sartzean datza horren jarduerak behera egin zuen arren, oraindik ere indarreko mantentzen da. Dantza kolektiboaren eredu gisa duen balioa aldi orotan aitortu izan zaio.

Soka dantzak Euskal Herrian aintzinatik bazter ugaritan existitu izan dira, eta tradizionalki katearen bi muturretan kokatutako bi pertsonek zuzentzen dituzte.

EUSKAL EZKONTZAK

Aintzinako euskal ezkontzak

Dantzariak, ganadua, antzerkia, musika alaia, zanpantzarrak...giro ederra izan da asteburu honetan Lekeition. Ezkongaiek lagungiro politean zeharkatu zuten domekan Lekeitio, bere burdi eta guzti. Urte osoan egun bakar batez, behintzat, aintzinako sasoietara bueltatu, eta gure nagusien bizimodua apur bat hurbilago sentitzeko aukera eduki zuten han izandakoek. Gainera, eguraldiak ere ez zuen oztoporik ipini eguna ondo amaitzeko...

Antolatzaileak poz pozik daude, bai zapatuko antzerkia zein domekan izandako ekimenak hain ondo atera zirelako. «Asteburuaren balorazioa ezin hobea da. Zapatuan izandako antzerkia jendeari asko gustatu zitzaion, eta domekakoa ere ondo ondo irten zen» esan du Gora Buru Kultur Elkarteko kide Maiteder Erkiagak. «Gainera, eguraldia ere lagun izan genuen. Justu euria hasi zenean bazkaltzera sartu ginen Batzokian», azpimarratu du. 120 lagun inguru izan ziren bazkarian. Bertan, desfilean parte hartutako guztiak egon ziren: Zanpantzarrak, Euskal Ezkontzan parte hartzen dutenak, dantzariak... Baina hauez gain, egunaren aurretik prestaketetan jardundakoak ere han izan ziren.Aurtengo Euskal Jaia igaro ostean, datorren urtekoari begira daude, Gora Buru Kultur Elkarteko kideak. «Datorren urtean ere, antzeko zer edo zer egingo dugu bezperan. Diru laguntzak baditugu behintzat, ikuskizunen bat antolatuko dugu, eta domekakoa diru laguntzak eduki ala ez, egin egingo dugu», argitu du Maiteder Erkiagak.Euskal Ezkontza eta EuskalJaia Batzokiak aspaldi bere gain hartutako konpromisoak ei dira. «Batzokiak bere ahalmenen arabera finantzatzen du, eta zelan edo halan egingo da. Zapatuko ikuskizunak, ordea, Aldundiak eta Udalak emandako diru laguntzekin finantzatzen dira, orduan laguntza horien arabera egingo dira ala ez» esan du Gora Buru elkartekoak. Iaz, esate baterako, zapatuan ikuskizun bakarra antolatu zuten diru laguntza gutxi izan zituztelako.